Matka Polka. I właściwie nic nie trzeba byłoby dodawać. Wszyscy wiemy, prawda? To symbol ogromnej pracowitości i skrajnego poświęcenia w służbie innym. To kobieta niewidoczna, przezroczysta, której rola mogłaby się ograniczać do wychowania kolejnego pokolenia wzorowych obywateli, bez względu na koszt osobisty.
I choć wydawać by się mogło, że w tej historycznej i skostniałej formie mamy do czynienia już wyłącznie z mitem, przyjrzyjmy się czym, a właściwie kim była Matka Polka kiedyś, a kim jest w naszym, współczesnym świecie i życiu. Czy czegokolwiek, a jeśli tak, to czego, oczekuje się od Matki Polki? I jak postrzegamy tę rolę społeczną?
Kim jest legendarna Matka Polka? Jakie spełnia kryteria?
Poświęcenie ponad wszystko: jej potrzeby, marzenia, zdrowie czy chwila odpoczynku są zawsze wtórne. Najpierw mąż/partner, dzieci, dom. Potem – jeśli w ogóle – ona. Gotowa jest do największych wyrzeczeń dla dobra bliskich.
Dom to jej królestwo (i jedyny liczący się obszar wpływów): głównym sensem jej życia jest rodzina, a spełnieniem gotowanie, pranie, sprzątanie, wychowanie dzieci i pielęgnowanie ogniska domowego.
Anielska cierpliwość: oczekuje się, że zniesie trudy, zmęczenie i wykona codzienne obowiązki bez narzekania. Ma być jak skała – opoką dla wszystkich, przynosić ukojenie i podtrzymywać na duchu, sama nie dodając nikomu pracy.
Siła w służbie rodzinie: jest zaradna i silna, ale tę siłę wykorzystuje głównie po to, by spajać rodzinę, zwłaszcza w trudnych chwilach.
Strażniczka tradycji: to na niej spoczywa odpowiedzialność za wychowywanie dzieci w duchu patriotycznym i religijnym, ona pielęgnuje polskość jako wzorzec zachowania.
Wiecznie zabiegana i zmęczona: często widzimy ją jako osobę pracującą na „kilku etatach” (w pracy i w domu), zmęczoną, ale niezłomną.
Ambicje? A na co to komu? Jej wartość i tożsamość definiują głównie role matki i żony. Rozwój zawodowy, pasje, czas dla siebie? W funkcji Matki Polki to wtórne, a czasem wręcz stojące na przeszkodzie do realizacji ideału.
To nie jest wymysł dzisiejszych czasów. Ten ideał kształtował się przez wieki…
Historia (zabory, wojny): kiedy Polski nie było na mapach, dom stał się miejscem, gdzie pielęgnowano język i tradycję. a kobiety stały się symbolicznymi strażniczkami polskości, wychowując (często bez mężczyzn, walczących na wojnach, w powstaniach czy podziemiu) młode pokolenia. Literatura tamtych czasów (np. Mickiewicz) utrwalała ten wizerunek.
Religia: silny w Polsce kult Matki Boskiej – cierpiącej, oddanej matki – również wzmacniał model kobiety poświęcającej się rodzinie.
Trudne czasy (wojny, PRL): okresy wojen, okupacji, a potem realia życia w PRL, gdzie kobiety często musiały godzić pracę zawodową z pełną odpowiedzialnością za dom (pamiętasz opowieści mam i babć o „drugim etacie”?), utrwaliły obraz kobiety niezwykle silnej, zaradnej, ale i dźwigającej ogromny ciężar.
Mit Matki Polki dzisiaj – Ciężar czy inspiracja?
Choć czasy się zmieniły, ten mit wciąż pokutuje i ciąży współczesnym kobietom. Dlaczego? Bo w prostej linii prowadzi do:
Poczucia winy: Czujesz się winna, gdy chcesz realizować się zawodowo, mieć własne pasje, zadbać o siebie albo po prostu oczekujesz od partnera równego podziału obowiązków domowych? To właśnie pokłosie tego mitu.
Przemęczenia i wypalenia: Próba sprostania nierealistycznym oczekiwaniom bycia idealną na wszystkich frontach to prosta droga do wyczerpania fizycznego i psychicznego.
Nierówności w domu: Mit utrwala przekonanie, że to kobieta jest jedyną osobą odpowiedzialną za prawidłowe funkcjonowanie domu, co często blokuje jej rozwój zawodowy i utrudnia budowanie partnerskich relacji. W zamian to kobieta pełni funkcję menadżerki gospodarstwa domowego i rodziny.
Czas na nowy rozdział!
Na szczęście coraz więcej kobiet (i mężczyzn!) w Polsce mówi „dość!” temu stereotypowi. Chcemy tworzyć związki oparte na partnerstwie, ze sprawiedliwym podziałem obowiązków i przywilejów. Chcemy mieć prawo do własnych ambicji, pasji i czasu dla siebie – nie postrzegać tego jako egoizm i nie płacić za to prawo poczuciem winy!
Bycie dobrą mamą, partnerką czy żoną nie musi oznaczać rezygnacji z siebie. Można kochać rodzinę i jednocześnie dbać o własne potrzeby i rozwój.
Mit Matki Polki to potężne dziedzictwo historyczno kulturowe, ale nie musi być przepisem na nasze życie. To Ty decydujesz jaką kobietą, mamą i partnerką chcesz być. Pamiętaj – nie musisz być mityczną bohaterką by być wspaniałą, wartościową kobietą. Masz prawo do życia na własnych warunkach.
